پاسارگاد

پاسارگاد که به معنی «اردوگاه پارس‌ها» است، نخستین پایتخت امپراتوری هخامنشیان و یکی از مهم‌ترین مکان‌های تاریخی ایران است. این شهر در سال 550 قبل از میلاد، بلافاصله پس از پیروزی کوروش بر آستیاگ و تأسیس امپراتوری، در محل نبرد نهایی با مادها ساخته شد.

بر خلاف تخت جمشید که یک پایتخت تشریفاتی بود، پاسارگاد یک شهر کامل با کاخ‌ها، باغ‌های گسترده، و مناطق مسکونی بود. معماری پاسارگاد ترکیبی منحصر به فرد از سبک‌های معماری مختلف از جمله ماد، لیدیا، بابل و مصر است که نشان‌دهنده سیاست تساهل و یکپارچگی کوروش بود.

آرامگاه کوروش شاهکار معماری پاسارگاد و یکی از شناخته‌شده‌ترین بناهای باستانی جهان است. این بنا که به شکل یک خانه ساده بر روی شش ردیف پله سنگی بنا شده، بازتاب فروتنی کوروش است. ارتفاع کل بنا حدود 11 متر و طول هر ضلع آن حدود 6 متر است. در داخل اتاق سنگی، تابوت سنگی کوروش قرار داشت که به غارت رفته است. بر روی ورودی آرامگاه، کتیبه‌ای به خط میخی حک شده بود که می‌گفت: «ای انسان، من کوروش هستم که امپراتوری پارس را بنیان نهادم و بر آسیا حکمرانی کردم. پس از مرگ من حسادت نکن».

کاخ خصوصی (کاخ P) که محل اقامت کوروش بود، دارای تالارهایی با ستون‌های سنگی سیاه و سفید است. در این کاخ، نقش‌برجسته‌ای از یک موجود با چهار بال و تاج مصری کشف شده که برخی آن را خود کوروش و برخی نمادی از فره ایزدی می‌دانند. کاخ تشریفات (کاخ S) محل پذیرایی رسمی بود که دارای دو تالار بزرگ با ستون‌های سنگی است.

باغ‌های پاسارگاد از نخستین نمونه‌های باغ ایرانی (پارادیسوس در یونانی) هستند که الهام‌بخش باغ‌های اسلامی بعدی شدند. این باغ‌ها به شیوه چهارباغ طراحی شده بودند و با کانال‌های آب تزئین می‌شدند. اسکندر مقدونی هنگام ورود به پاسارگاد، شیفته زیبایی این باغ‌ها شد و دستور حفاظت از آنها را صادر کرد.

پس از ساخت تخت جمشید، پاسارگاد اهمیت خود را به عنوان پایتخت سیاسی از دست داد اما همچنان به عنوان مرکز مذهبی و محل تاج‌گذاری شاهان هخامنشی اهمیت داشت. شاهان جدید برای تشریفات تاج‌گذاری به پاسارگاد می‌آمدند و در آنجا جامه ساده کوروش را می‌پوشیدند تا به ریشه‌های خود ارج بگذارند.

امروزه پاسارگاد به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده و هر ساله بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند. آرامگاه کوروش همچنان مقدس‌ترین مکان برای بسیاری از ایرانیان است و در مراسم‌های ملی و تاریخی نقش مهمی دارد.